Czym się zajmuje Lubelskie Centrum Arbitrażu i Mediacji?

Czym są mediacje i arbitraż? Kiedy warto skorzystać z pomocy? I czy zawsze spory muszą skończyć się w sądzie? - opowiada ks. dr hab. Włodzimierz Broński, prof. KUL w wywiadzie z Zespołem Biznes Lubelskie.

Biznes Lubelskie: W Lublinie działa Centrum Arbitrażu i Mediacji – czym się zajmuje?

ks. dr hab. Włodzimierz Broński, prof. KUL: Centrum Arbitrażu i Mediacji (CAM) jest jednym z sześciu Centrów, działających w całej Polsce i jedynym w regionie południowo-wschodniej Polski, utworzonym we współpracy z Ministerstwem Gospodarki. Centrum jest wiarygodnym partnerem, ułatwiającym wszystkim zainteresowanym przebieg negocjacji i rozwiązywania sporów, przy zachowaniu najwyższych standardów poufności. CAM dba również o profesjonalne podejście partnerów biznesowych do współczesnych potrzeb obrotu gospodarczego, w tym zachowania wzajemnych relacji handlowych i umiejętności dalszej współpracy pomimo zaistnienia sporów. Wzmacnianie więzi handlowych między przedsiębiorcami w warunkach konfliktu jest zatem potrzebne nie tylko dla możliwości kontynuowania dalszej współpracy, ale również oddziałuje na przyszłych, potencjalnych partnerów biznesowych, budując wizerunek firmy, która może być postrzegana jako solidny i umiejący rozwiązywać sytuacje sporne, partner w interesach.

BL: Czy to oznacza, że nie każdy konflikt między przedsiębiorcami musi skończyć się w sądzie?

WB: Oczywiście, nie każdy problem wymaga skierowania sprawy do sądu. W naszym kraju coraz powszechniejsze są tzw. alternatywne metody rozwiązywania konfliktów, w tym przede wszystkim negocjacje, mediacje i arbitraż. 

BL: Pierwsze podstawowe pytanie - czym jest mediacja?

WB: Najprościej mówiąc mediacja jest metodą polubownego rozwiązywania sporów, bez udziału sądu. To zespół działań, które stwarzają szansę na rozwiązanie sporu w najprostszej i najszybszej postaci. Z mediacji może skorzystać właściwie każdy, kto pozostaje w sporze. Takie rozwiązywanie konfliktów pozwala na zachowanie przez strony pełnej kontroli nad przebiegiem postępowania oraz kształtem ugody. Każdy z uczestników mediacji zachowuje też prawo do wycofania się w dowolnym momencie jej trwania. Mediacja jest całkowicie dobrowolna.

BL: Co oznacza dobrowolność mediacji?

WB: Dobrowolność oznacza, że nikt nie może zmusić strony będącej w konflikcie do poddania się mediacji. Oznacza również, że na każdym jej etapie strona może z niej zrezygnować. Poza dobrowolnością, również poufność jest wartością, która stanowi istotny argument, przemawiający za korzystaniem z mediacji. Jeżeli do wspomnianych cech dodamy bezstronność oraz neutralność mediatora, a także jego odpowiednie kwalifikacje to uzyskamy cechy, które składają się na istotę rozwiązywania sporów.

BL: Jakie z zalet mediacji są najistotniejsze z punktu widzenia przedsiębiorcy?

WB: Bez wątpienia należy wymienić tu:

• bardzo krótki czas postępowań, cała procedura zwykle nie trwa dłużej niż miesiąc ,

• bardzo niski koszt zarówno w przypadku mediacji sądowych jak i pozasądowych,

• odformalizowane postępowanie, którego przebieg i zasady zależą od stron i mediatora,

• wpływ na termin i czas trwania posiedzenia mediacyjnego,

• możliwość przeprowadzenia mediacji pośredniej, poprzez indywidualne spotkania z mediatorem,

• możliwość zaproponowania rozwiązania przez mediatora w danej sprawie,

• swobodny wybór mediatora z listy CAM, pod kątem danego rodzaju sporu, posiadającego doświadczenie,

• możliwość wykraczania poza granice sporu, szerszy zakres na wypracowanie porozumienia niż w sądzie,

• pełna kontrola kształtu ugody, w tym możliwość jej ukształtowania z zastrzeżeniem warunków,

• postępowanie nie zamyka drogi przed sądem,

• możliwość egzekucji postanowień ugody.

BL: Jakie poza tym płyną korzyści dla stron?

WB: Poza już wymienionymi trzeba zwrócić również uwagę na to, że sprawy sądowe generują znaczne koszty, związane nie tylko z opłatą od pozwu, ale także wydatkami na przeprowadzenie postępowania dowodowego np. opinii biegłego, jak i koszty wynagrodzenia pełnomocników profesjonalnych. Koszty postępowania sądowego rosną zaś wraz z przedłużającym się postępowaniem. Można zatem powiedzieć, że taniość mediacji jest bezpośrednio skorelowana z szybkością. Ma to także znaczenie dla zaangażowania przedsiębiorcy w rozwój przedsiębiorstwa, bowiem długotrwały spór prawny odciąga jego uwagę od głównej działalności, a co za tym idzie ogranicza możliwy rozwój.

BL: Powstaje więc pytanie, dlaczego przedsiębiorcy nie korzystają z mediacji?

WB: Czynników na to wpływających jest wiele. Niewątpliwie zaliczyć można do nich  wolę potwierdzenia własnych racji przed sądem i brak wiedzy na temat instytucji mediacji. W tym kontekście warto wspomnieć, że jest możliwość załatwienia wielu sporych spraw w toku jednego postępowania mediacyjnego, co ze względu na ograniczoną kognicję sądu gospodarczego jest ograniczone, a niekiedy wręcz wyłączone w postępowaniu sądowym. Powiązane jest z tym zagadnienie podtrzymania relacji biznesowych między przedsiębiorcami. Zdarza się, że wieloletnia współpraca jest zakończona po pierwszej sprawie sądowej, która ze względu na specyfikę sądowego rozstrzygania sporów, a przede wszystkim wolę udowodnienia własnych racji prowadzi do polaryzacji stanowisk stron, a następnie do eskalacji konfliktu. Z pozoru zatem znikomych rozmiarów konflikty prawne, po wszczęciu postępowania sądowego, rozrastają się i prowadzą do zerwania relacji biznesowych, mimo wcześniejszej długoletniej współpracy.

BL: Które postępowanie – sądowe czy mediacyjne – jest bardziej dostosowane do przedsiębiorców?

WB: W tym miejscu wspomnieć  należy o elastyczności mediacji. Procedura sądowa ze swej istoty związana jest z pewnymi wymogami formalnymi, które muszą spełniać strony. Związane jest to także z tak prozaicznymi elementami jak godzina rozprawy, czy sposób kontaktu sądu ze stronami, które ze względu na godziny działania, czy przepisy prawne są zasadniczo jednakowe dla każdego i wyłączają możliwość dostosowania procedury do potrzeb konkretnych stron. Zupełnie inaczej jest z mediacją, która umożliwia elastyczne rozwiązania związane z godzinami przeprowadzenia mediacji, sposobami jej przeprowadzenia, w tym z wykorzystaniem nowoczesnych metod bezpośredniego komunikowania się na odległość, czy też harmonogramem spotkań, który dowolnie może być kształtowany przez strony. Ponadto istotnym zagadnieniem jest poufność mediacji, która obejmuje nie tylko informacje, o których strony rozmawiają w toku mediacji, ale także sam fakt jej przeprowadzenia, co nie jest możliwe w sądzie z uwagi na generalną zasadę postępowania sądowego, jaką jest jawność.

BL: Zakładając, że sami chcielibyśmy skorzystać z mediacji - co będzie się działo po kolei w tym procesie?

WB: W największym uproszczeniu pierwszym etapem mediacji jest jej wszczęcie, do którego dochodzi na wniosek złożony  do CAM. Wniosek może złożyć jedna ze stron sporu lub obie. Ponadto, jeśli sprawa trafiła już do sądu nie wyklucza to możliwości skorzystania z mediacji. Wystarczy wówczas złożyć w sądzie wniosek o skierowanie stron do mediacji, np. do CAM. Kolejnym etapem jest wybór mediatora, którego dokonuje CAM lub same strony z pośród mediatorów przygotowanych w zakresie danej dziedziny sporu. Oczywiście lista mediatorów dostępna jest w CAM. Ważne jest, aby mediator mimo, iż nie rozstrzyga sporu znał specyfikę danego zakresu sprawy i posiadał odpowiednie kwalifikacje. Jeżeli jest to spór gospodarczy to bardzo często chodzi o znajomość branży, funkcjonującego w nim języka, uwarunkowań i specyfiki interesów. Po dokonaniu wyboru mediatora, rozpoczyna się postępowanie, którego celem jest wypracowanie ugody. Mediator wysłuchuje stron, pomaga ustalić priorytety, obszary możliwego porozumienia i  alternatywne rozwiązania. Najważniejsza rolę w tych działaniach odgrywają jednak same strony. Wspomnę tylko, iż w przypadku, w którym strony nie chcą spotykać się ze sobą w trakcie mediacji, możliwe jest prowadzenie tzw. mediacji pośredniej, w której mediator kontaktuje się osobno z każdą ze stron. Ukoronowaniem całego procesu może być ugoda zawarta przez strony. Ta ugoda może więc zastąpić wyrok wydany w postępowaniu sądowym.

BL: W takim razie w jaki sposób skorzystać z mediacji w CAM?

WB: Każdy kto chciałby skorzystać z mediacji w ramach Centrum Arbitrażu i Mediacji, może zgłosić się do nas osobiście, telefonicznie lub mailowo. Jesteśmy dostępni przy ulicy ul. Chopina 29/11A w Lublinie oraz pod numerem telefonu +48 786 910 042. Można kontaktować się z nami również korzystając z poczty elektronicznej - nasz adres e-mail to: cpig@kul.pl. Pracownicy CAM, gwarantując pełną poufność, udzielą wszelkich informacji na temat mediacji, zaś zaproponowany lub wybrany, odpowiednio przygotowany mediator, przeprowadzi w jak najkrótszym czasie całe postępowanie, które kończy się niejednokrotnie pozytywnie w ciągu kilku dni.